Kiedy pod koniec lat 60. i na początku 70. ubiegłego wieku w Ameryce Północnej, a przede wszystkim w Europie szalała druga fala grafiozy, zwanej również holenderską chorobą wiązu, istniały poważne obawy o przyszłość i przetrwanie drzew z tego rodzaju. Szacuje się, że w niektórych krajach (W.Brytania, Francja) zasoby wiązów zmniejszyły się w tym czasie o 70 do nawet 90%. Epidemia ta miała poważne konsekwencje gospodarcze, a przede wszystkim była namacalnie odczuwana przez ludzi – wiąz był (i jest) ważnym drzewem miejskim, często występującym w parkach, ogrodach i przy alejach.
Grafiozę wywołują grzyby z rodzaju Ophiostoma, a rozprzestrzenia się ona przez chrząszcze, w szczególności przez ogłodka wiązowca (Scolytus scolytus). Rozwijająca się w naczyniach drzewa grzybnia powoduje ich zatykanie, uniemożliwiając transport wody. Chore drzewo dosłownie umiera z pragnienia. Choć chorobę udało się powstrzymać, rokowania co do przetrwania niektórych gatunków są nadal niepewne.
A straty byłyby niepowetowane, ponieważ drewno wiązu jest cenione za swe niewątpliwe walory.

Drzewa z rodziny wiązów liczą ok. 40 gatunków, ich naturalnym środowiskiem są obszary strefy umiarkowanej półkuli północnej (Ameryka Północna, Eurazja). W Polsce występują 3 rodzime gatunki: wiąz pospolity, zwany także polnym (jako gatunek typowy), wiąz górski i wiąz szypułkowy. Mogą one tworzyć między sobą formy hybrydowe, jedną z nich jest wiąz holenderski (hybryda wiązu polnego i górskiego). Mimo swej nazwy, wiąz pospolity, zdziesiątkowany przez grafiozę i najbardziej na nią podatny,  jest najrzadszy z rodzimych gatunków. Wiązy to drzewa wymagające, lubiące gleby bogate w związki mineralne.

W pokroju wiąz jest okazałym, wyniosłym drzewem, z grubym pniem, osiągającym wysokość 30-35 m, a w przypadku wiązu górskiego nawet 40 m. Są to drzewa długowieczne, osiągające 200 do 400 lat.

Liście wiązów charakteryzują się asymetrycznością, tzn. jedna połówka liścia jest wyżej osadzona od nasady niż druga. Ta cecha przejawia się szczególnie w przypadku wiązu górskiego i szypułkowego. Brzegi są podwójnie piłkowane. Występuje przeważnie jeden wierzchołek liścia, choć może także być ich kilka.
Drewno wiązu uznaje się za średnio twarde, odporne na ściskanie i elastyczne, mniej natomiast jest podatne na rozciąganie. Biel jest koloru jasnożółtego i żółtego, twardziel przybiera kolory od jasnobrązowego do czekoladowego. Mimo swych niewątpliwych zalet oraz walorów dekoracyjnych (zastosowanie w meblarstwie), nie jest to szerzej znane drewno. Ze względu na wspomnianą elastyczność i podatność na wyginanie było wykorzystywane do wyrobu łuków.

 

 

 Na tokarce

• Biel - żółtawobiały do szarego, wąski
• Twardziel - czerwonawa do brązowoczekoladowej, jasnobrunatna. Drewno średniociężkie, mocne, dekoracyjne
• Przygotowanie do obróbki - wolno schnie, ciemnieje
• W trakcie obróbki - dobrze obrabialne ostrymi narzędziami, ładna powierzchnia
• Zastosowanie - do wyrobu mis, talerzy, wazonów, świeczników, okleiny, w budowie statków i łodzi

 

 Właściwości fizyczne

Źródło: opracowanie własne na podstawie The Wood Database

Źródło: opracowanie własne na podstawie The Wood Database

 

 Nasza ocena 

Trudność obróbki (5/10)

dla początkujących

dla eksperta

Walory estetyczne drewna (8/10)

niskie

wysokie

Łatwość pozyskania (8/10)

powszechnie dostępne

trudno dostępne

 

 Ciekawostki

• Najstarszy wiąz (w. szypułkowy) w Polsce rośnie w Komorowie (woj. lubuskie), ma ok. 460 lat. Został poważnie uszkodzony podczas wichury w 2004 r. Zwany jest Wiedźminem bądź Mieszkiem.
• Jednym z najbardziej znanych horrorów jest Koszmar z ulicy wiązów w reżyserii Wesa Cravena, z mroczną postacią Freddy Kruegera.
• Zamach na prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego miał miejsce w Dallas / Teksas na Elm Street, czyli ulicy wiązów.

 

 Efekt końcowy