Dąb. Już samo słowo wywołuje określone skojarzenia: pewność, trwałość, stałość, twardość, długowieczność. Znamy też powiedzenia „silny jak dąb”, czy „chłop jak dąb”. Drzewo to jest głęboko zakorzenione w mitologii, kulturze i symbolice wielu narodów i państw. Występuje w herbach miast, na banknotach i monetach, insygniach militarnych, odznaczeniach i orderach. Wiele nazw miejscowości swój źródłosłów czerpie z jego nazwy: Dąbrowa, Dąbrówka, Dębno czy Dąbie. Jest to najczęściej występujący toponim motywowany nazwą drzewa.

Dęby były często świadkami ważnych wydarzeń – królowie rozsądzali pod nimi spory, organizowano wokół nich zgromadzenia, były miejscami obrzędów. Stąd utrwaliła się, jak chyba w przypadku żadnego innego gatunku drzewa, tradycja nadawania im imion. Mamy więc sławnego Bartka, Chrobrego, Bolko czy Mieszka.

Dęby należą do rodzaju drzew z rodziny bukowatych. Rodzaj ten obejmuje ok. 600 gatunków. Gatunkiem typowym jest dąb szypułkowy (Quercus robur), który jest najbardziej rozpowszechniony i, obok dębu szypułkowego i omszonego, jest jednym z 3 rodzimych przedstawicieli. Pozostałe gatunki do zadomowione antropofity.

W pokroju dęby są bardzo okazałymi, dużymi i już z daleka łatwymi do rozpoznania drzewami. Posiadają stosunkowo krótki ale za to grupy pień, z którego odchodzą okazałe konary. W zwartych drzewostanach z kolei, pień może być długi i prosty. Osiągają wysokość 20-40 m, okazy – rekordziści (patrz Ciekawostki), tę wartość nieznacznie przekraczają.

Liście dębu, ze względu na swój kształt, są rozpoznawalne niemal przez wszystkich. Blaszka ma nieregularną linię z kilkoma parami klap. Owoce dębu to żołędzie, osadzone na kilkucentymetrowej szypułce (stąd nazwa gatunkowa). Dojrzałe żołędzie opadają jesienią na glebę, stanowiąc cenne pożywienie dla wielu gatunków zwierząt.

Drewno dębowe to jeden z najbardziej cenionych surowców, mający zastosowanie w przeróżnych gałęziach gospodarki.

Żadne inne rodzime drewno nie wykazuje w kontakcie z wodą równie wysokich parametrów odporności i trwałości. Dlatego stosowano je do budowy statków i mostów. Stąd też można jeszcze natknąć się na stare, dębowe pale, tkwiące wiele lat w rzekach lub zbiornikach wodnych. Po dłuższym czasie pod wodą lub w grzęzawisku, drewno, dzięki garbnikom w nim zawartym, staje się czarne lub ciemnobrunatne. Jest niezwykle cenne i znajduje zastosowanie w szczególności w produkcji forniru.

Drewno dębu jest twarde i ciężkie, wykazuje dobre właściwości w obróbce. Bywa kapryśne podczas suszenia powodując pękania i paczenia. W pracach tokarskich stanowi wdzięczny materiał do stosowania różnych technik wykończeniowych. Dymienie w parach amoniaku powoduje ciemniejsze zabarwienie, nadaje się także do czernienia i wybielania.

 

 

 

 Na tokarce

• Biel - mało trwała, podatna na korniki, nie reaguje na pary amoniaku, dobrze kontrastuje z twardzielą.
• Twardziel - trwała, twarda, dobrze obrabialna na tokarce, dobrze się szlifuje. Daje się bejcować, reaguje z amoniakiem i roztworem octu ze stalą.
• Przygotowanie do obróbki - dąb można toczyć w stanie suchym oraz na mokro, czyli jako świeżo ścięty jeśli chcemy zachować korę. Wtedy się wypacza nadając przedmiotowi dodatkowe walory. Suszenie prowadzić w miejscach zacienionych. 
• W trakcie obróbki - dobrze się obrabia, wióry są krótkie. Narzędzia powinny być bardzo ostre aby uzyskać gładką powierzchnię i zminimalizować proces szlifowania w trakcie którego mocno się pyli.
• Zastosowanie - z dębu można wyrabiać różne wyroby użytkowe: misy, talerze, świeczniki, wazony. Ciekawe usłojenia powstają w miejscach złamań gałęzi ale także w naroślach.

 

 Właściwości fizyczne

 Źródło: opracowanie własne na podstawie The Wood Database

 

Źródło: opracowanie własne na podstawie The Wood Database

 

 Nasza ocena 

Trudność obróbki (7/10)

dla początkujących

dla eksperta

Walory estetyczne drewna (10/10)

niskie

wysokie

Łatwość pozyskania (3/10)

powszechnie dostępne

trudno dostępne

 

 Ciekawostki

• Najsławniejszym dębem w Polsce jest Bartek, lecz nie jest wcale najstarszy. Jest nim dąb szypułkowy Bolesław, rosnący niedaleko Kołobrzegu. Jego wiek szacuje się na ok. 800 lat.
• Na 5 edycji konkursu Drzewo Roku organizowanego przez Klub Gaja aż czterokrotnie zwyciężały dęby.
• Najwyższy dąb w Europie (dąb szypułkowy) rośnie we Francji i mierzy ok. 48 m.

 

 Efekt końcowy

 

 

 

 

Zapisz